http://radiokoocheh.com/article/124425
اردوان روزبه / رادیو کوچه
وقتی از سد سیوند و مقبره پادشاه هخامنشی، یا وقتی از تخریب تخت جمشید و فروریختن بقایای مانده از مدرسه‌ای تاریخی در نیشابور و یا عبور قطار از بافت تاریخی میدان امام در اصفهان و یا حتا خشک شدن زاینده رود صحبت شد، انگار برای کسانی که در قبال آن‌ها مسوول هستند همه‌چیز عادی شده بود. گویی حساسیت‌ها در جایی دیگر بود و به نظر می‌رسد بحران‌های دیگری شاید در اولویت بررسی قرار داشت. یکی از بحران‌های زیست محیطی که در چند روز گذشته باز هم تبدیل به یک جریان سیاسی شد موضوع خشک شدن دریاچه ارومیه بود.
اگر بخواهیم مروری بر خبر‌ها داشته باشیم بی‌شک سابقه اعتراض به تغییر اکولوژی دریاچه ارومیه موضوع روزهای اخیر نبوده و بسیاری از فعالان طرف‌دار محیط زیست بارها اعتراض خود را به تغییر بی‌بازگشت شرایط این دریاچه که یکی از پدیده‌های مورد علاقه طرف‌داران محیط زیست در جهان است، ابراز کردهاند.
اما با توجه به روی‌کرد دولت و سازمان‌های وابسته در این حوزه، ارومیه مانند بسیاری از آثار ملی و زیست محیطی به دست فراموشی سپرده شده و خواسته و ناخواسته به تخریب آن‌ها همت گذارده شده است.
در چند روز گذشته رودخانه‌های ورودی به این دریاچه توسط سد‌هایی که بر روی آنان پیش‌تر زده شده بود در عمل دیگر به این دریاچه وصل نبودند و این موجب خشک شدن نزدیک به نیمی از دریاچه شد و بحرانی که سال‌ها پیش‌تر نیز بسیاری از فعال‌های زیست محیطی از آن گفته بودند چهره‌ی واقعی خود را نشان داد. آری دریاچه ارومیه روی به خشک شدن نهاد.
در همین راستا بود که مردم ارومیه و تبریز با اعتراض به عدم توجه به خشک شدن این دریاچه وقتی به خیابان‌ها آمدند باز هم روی‌کرد سیاسی کار را به خشونت و درگیری کشاند. این اعتراض‌ها در روز شنبه به اوج خود رسید.
بنابر اظهار سخن‌گوی انجمن دفاع از زندانیان سیاسی آذربایجان نزدیک به پنجاه هزار نفر از مردم شهرهای ارومیه و تبریز در اعتراض به شرایط رخ داده برای دریاچه ارومیه در روز شنبه ۱۲ شهریور دست به تظاهرات زده‌اند.
این تظاهرات با دخالت پلیس ضد شورش و شلیک تیر هوایی و گاز اشک‌آور تبدیل به صحنه درگیری شد که موجب مجروح شدن تعدادی افراد شده و حتا بنابر برخی گزارش‌های تایید نشده حاکی از کشته شدن دو نفر از معترض‌ها بوده که البته تاکنون نامی از آن‌ها منتشر نشده است. گزارش می‌شود نیروهای انتظامی و امنیتی حتا تعدادی از مجروحان را از بیمارستان «مطهری» شهر ارومیه خارج کردهاند.
در شهر ارومیه نیز تعدادی از معترض‌ها بازداشت شده‌اند که تاکنون از وضعیت آن‌ها اطلاعی در دست نیست. در تبریز نیز شرایط به همین ترتیب بوده. اظهار می‌شود تعداد زیادی از معترض‌ها به استان‌داری آذربایجان منتقل شده‌اند و تعدادی نیز به مکان‌های نامعلوم.
یکی از شاهدان عینی از تبریز اشاره می‌کند:
«قرار بود در تبریز در اعتراض به خشک شدن دریاچه ارومیه تجمعی شود که ماموران امنیتی به مردم حمله کردند و به خشونت کشیده شد. تجمع قرار بود ساعت 6 شروع شود که حدود ساعت 6:20 دقیقه شروع شد. در مقابل رودخانه‌هایی که به دریاچه ارومیه می‌ریخت سد زدند که باعث شد آب دریاچه کم شود.»
انجمن دفاع از زندانیان سیاسی آذربایجان هم‌چنین طی اطلاعیه‌ای با اشاره به خشونت‌های رخ داده از سوی ماموران انتظامی و امنیتی خواستار آزادی بیش از یک صد نفر افراد بازداشت شده در شهرهای تبریز و ارومیه شده است. در شهر ارومیه مردم تا زمان تهیه این گزارش در بخش‌هایی از شهر تجمع پراکنده دارند و نیروی انتظامی از تجمع مردم و هم‌چنین اعتراض جلوگیری می‌کند.
یکی از شهروندان ارومیه‌ای وضعیت این شهر را در روز شنبه چنین توصیف می‌کند:
«به خاطر خشک شدن دریاچه مردم به خیابان‌ها آمده بودند که درگیری و زد‌و‌خورد بود و گاز اشک‌آور زده بودند. مردم شعارهای مختلفی دادند و وسعت درگیری زیاد بود. اما ماموران تلاش می‌کنند (تا این اعتراض‌ها را) سرکوب کنند.»
اما با توجه به تعداد زیاد ایرانیان ترک در اقصا نقاط کشور و حتا خارج از کشور دامنه اعتراض‌ها به برخی شهرهای دیگر نیز رسیده است. در تهران اشاره می‌شود عوامل امنیتی و انتظامی در میدان‌های شهر مستقر بوده‌اند و هم‌چنین گروهی از معترض‌ها در ترکیه و شهر آنکارا دست به تظاهرات زده‌اند.
به خاطر خشک شدن دریاچه مردم به خیابان‌ها آمده بودند که درگیری و زد‌و‌خورد بود و گاز اشک‌آور زده بودند
«یاشار حکاک‌پور» سخن‌گوی انجمن دفاع از زندانیان سیاسی آذربایجان در گفت‌و‌گویی به رادیو کوچه اظهار می‌کند:
«همان‌طور که در گزارش‌ها آمده بود، هزاران تن از مردم شهرهای ارومیه و تبریز در روز شنبه 12 شهریور دست به تظارهات زدند که گستردگی این تظاهرات در ارومیه بیش‌تر بوده است. بر اساس گزارش‌هایی که داریم صدها نفر در این دو شهر بازداشت شدند و ما در حال جمع‌آوری اطلاعات از اسامی این دستگیر شدگان هستیم. گزارش‌هایی هم از تیراندازی به مردم در شهر ارومیه رسیده و بر طبق گفته شاهدان عینی صدای تیراندازی شنیده شده و گفته شده عده زیادی مجروح و به بیمارستان‌های مختلفی از جمله بیمارستان «مطهری» منتقل شدند و زمانی که مجروحین در حال مداوا بودند مامورین امنیتی آن‌ها را بازداشت کردند و به مکان نامعلومی بردند.
هم‌چنین ما احتمال می‌دهیم تعدادی از تظاهرات کنندگان در این شهرها کشته شده باشند. ما یک مورد را توانستیم در تبریز رصد کنیم که در خیابان تربیت این شهر ماموران امنیتی با باتوم به تظاهرات کنندگان حمله کردند و در اثر ضربه به سر یکی از آن‌ها جان خود را از دست داده است. و ماموران هم جسد او را از محل درگیری دور کردند و مشخص نیست جسد را کجا بردند.
در تبریز از باتوم، فیلم و پینت بال استفاده می‌شده اما در ارومیه شدت خشونت‌ها بسیار بیش‌تر بوده و هزاران نیروی ضد شورش را از شهرهای دیگر ایران به تبریز آورده بودند که محل تجمع نیروی سرکوب ایران بوده است.
حدود ده هزار نفر در شهر تبریز و بیش از پنجاه هزار نفر در شهر ارومیه دست به تظاهرات زدند که با این تظاهرات مسالمت‌آمیز که با خواسته مدنی هم‌راه بوده با خشونت رفتار شده است.»
از چه زمانی این درگیری‌ها آغاز شد؟ به دلیل این‌که مسئله خشک شدن دریاچه ارومیه موضوع تازه‌ای نیست اما چرا به تازگی این موضوع شکل پیدا کرده؟ آیا این اعتراض سیاسی است یا تنها مسئله محیط زیست است؟
«مسئله دریاچه ارومیه از چندین سال پیش مطرح بوده و فعالان آذربایجانی در شهرهای مختلف آذربایجان برای 13 فروردین سال 88، 89 و 90 تجمعاتی را سازمان داده و از مردم دعوت کرده بودند در کنار دریاچه ارومیه یا میادین اصلی شهرهای تبریز و ارومیه تجمع کنند که آن زمان هم توانستیم نام صدها بازداشتی را ثبت کنیم که عده‌ای از آن‌ها حکم زندان داشتند و احکام زندان را کشیدند. از جمله آقای حسین نصیری.
اما مسئله دریاچه ارومیه تبعیض است و فعالان آذربایجان هم می‌گویند یک مسئله محیط زیستی ساده نیست بلکه گستردگی بیش‌تری دارد و قسمتی از تبعیضی است که در حق آذربایجانی‌ها اعمال می‌شود. و اعتقاد دارند حکومت ایران به صورت عمدی محیط زیست آذربایجان را از بین می‌برد تا مردم آذربایجان مجبور به کوچ از این منطقه شوند.»
در حالی که اعتراض‌ها هنوز در شهرهای تبریز و ارومیه به‌طور جسته و گریخته ادامه دارد روز دوشنبه پنجم سپتامبر اشاره می‌شود دولت برای جلوگیری از خشک شدن این دریاچه بودجه‌ای معادل نهصد میلیون دلار برای انتقال آب رودخانه‌های ارس و کردستان به این دریاچه اختصاص داده است. رییس سازمان حفاظت محیط زیست آقای «محمدی‌زاده» روز دوشنبه اعلام کرده است این بودجه برای انتقال آب به دریاچه اختصاص یافته. لازم به توضیح است پیش‌تر مجلس شورای اسلامی دو فوریت طرح آب‌رسانی به دریاچه ارومیه را رد کرده بود.
